Gelturi ve Redki aşiretlerinin Bağı Üzerine

Bizler Êla Redkan sitesi olarak tarihimizi doğru bir şekilde yazmaya çalıştığımız gibi, yanlış yazılan şeyleri de düzeltmeye çalışıyoruz. Örnek; Gelturi aşireti hakkında birşeyler söylemek gerekirse;

Nihat Gültekin 'Iğdır Tarihi',
Mücahit Önal 'Kağızmana ısmarladım nar gele' Adlı kitaplarında, Gelturilerin Redki aşiretinden olduğunu söylerler. 

Zilan, Redki aşiretinin eski ismidir. Daha sonra birçok aşiret, Zilan aşiretinin çatısı altına girince, Zilan bir aşiret konfederasyonu olmuş. Ama, Redkiler Zilan aşiretler konfederasyonu altında, kendilerini hem Zilli hemde Redki olarak tanıtmışlar. İnsanlar Zian aşireti ile Zilan aşiretler konfederadyonunu birbirleri ile karıştırıyorlar. Bundan dolayı Zilan aşiretler konfederasyonuna bağlı olan tüm aşiretler, Redki sanılır. Ama, Redki olanlar, aşiretlerini sorunca kendilerine "Zilli, Zilla" diyenlerdir. Zilan aşiretler konfederasyonuna bağlı diğer aşiretlerin bireylerine, aşiretleri sorulduğu zaman, Zilli demezler. Kendi aşiretlerinin isimlerini söylerler.

Redki aşireti ile Gelturi aşireti, Bêski ve Banoki aşiretleri ile beraber 1570lerde Silvan'dan beraber Serhad bölgesinde göç ederler.  Redki aşireti Kars, Iğdır ve Erivan çevresine, Gelturi ise İran'a yerleşir. Gelturi aşireti yukarıda iki yazarın da belirttiği gibi Redki aşiretinden de olabilirler. Redki değilseler bile, akraba olabilirler. Çünkü hem tarih boyunca hem beraber yaşamışlar, hem de hep birbirlerini kollamışlar.

1800lü yılların sonlarında, Gelturi aşireti İrandan gelip, Doğubayazıt'ın Qulxopan köyüne yerleşir. Burada bir müddet yaşadıktan sonra; bir tane Ermeni, Êzdi Kürtlerin bir kızını kaçırır ve Gelturilere sığınır. Kürtlerde asla kendilerine sığınanları kimseye vermediğinden, bölgede o zamanlar çok kalabalık olan Êzdi Kürtler, Gelturilere çok baskı uygularlar. Ve Gelturiler Doğubayazıttan göç etmek zorunda kalırlar. Iğdıra gidip, Redki aşiretine sığınırlar. Redkilerde onlara Perexot (Bulakbaşı) köyünü verirler. Ve burada yaşamaya başlarlar. Gelturilerin çoğu bu köyden dağılmıştır. Bugünde Ağrı, Kars, Iğdır ve diğer şehirlerde Gelturiler, genelde Redki aşireti ile iç içe yaşarlar. Aşağıda köy listesini vereceğiz.

174 yıl önce yazılan Seyahadname i Hudud'a göre, aşağıdaki aşiretler Zilan Aşiretler Konfederasyonuna bağlıdır.

Gelturi aşireti dört ana kola ayrılır: Kırkıra, Qedareşa, Pesani ve Sapani.

Yaşadıkları köyler

Êla Redkan sitesinin araştırmalarına göre, Ağrı, Kars, Iğdır, Erzurum, Van ve Ardahan'da Gelturiler 51 köye dağılmış. Bu köylerin yirmi ikisinde Redkanlılar ile beraber yaşarlar. Şehirleri tek tek aşağıda vereceğiz.

Gelturi aşireti Ağrı'da 13 köyde yaşıyorlar. Bunların beşinde Redkanlılarla beraber yaşarlar.

Dedemaksut: Redkilerle beraber
Ezrail (Güvendik): Redkilerle beraber
Gıjmınik (Yorgunsöğüt)
Goma Şemo (Yazı Mezrası)
Hemzıkayê Şêxa (Taştekne)
Kanisi (Balkaynak)
Kanisiya Heci Bekır (Beşiktepe)
Qerê (Hanoba)
Qewax (Kavak)
Xerbegul (Güneysu)
Boşik (Yolugüzel): Redkilerle beraber
Haydaroğlu: Redkilerle beraber
Kevıegewka Redka (Hasanpınar): Redkilerle beraber

Iğdır'da da 13 köyde yaşıyorlar. Bunların dördünde Redkanlılarla beraber yaşarlar.

Panig (Özdemir): Redkilerle beraber
Xweşxeber (Hoşhaber): Redkilerle beraber
Xelfeli (Halfeli): Redkilerle beraber
Ciwani (Y. Civanlı): Redkilerle beraber
Kêranıx (Karanlık)
Badılli
Ciwaniya Jêrê (A. Civanlı)
Astav (Kandilli)
Sobılax (Soğukbulak)
Kobi (Babacan)
Axuri (Tarlabaşı)
Perexod (Bulakbaşı)
Bêri (Aktaş)

Kars'da 19 köyde yaşıyorlar. Bunların on ikisinde Redkanlılarla beraber yaşarlar.

Çermelî (Çerme): Redkilerle beraber
Güdeli (?)
Wezê (Ölçülü): Redki ve birçok aşiretle
Camuşlu (?)
Kömürlü
Şewana Usê Hewıki (Şaban): Redkilerle beraber
Zarapxane (Çayarası): Redkilerle beraber
Sorxuli (Sorkunlu): Redki ve birçok aşiretle
Armutlu: Redkilerle beraber
Dıvik (Yayıklı): Redkilerle beraber
Kelebaşı (?)
Salıt (Y. Sallıpınar)
Tiknis (Büyükdere)
Hasbey: Redkilerle beraber
İdıra Tırkmena (İğdirköy): Redkilerle beraber
Melle Mısto (Mollamustafa)
Orıxli (Oluklu): Redkilerle beraber
Yaznızçam: Redkilerle beraber
Mescidli: Redkilerle beraber

Erzurum'da 2 köyde yaşıyorlar. Bu iki köyde Redkanlılar yok.

Aşağısöylemez
Cerasun (Kırklar)

Van'da bir köy ve bir mezrada yaşıyorlar. Bu iki köyde Redkanlılar yok. Ama, komşu köylerinde var.

Çubuklu
Çubuklu, Şorık mezrası

Ardahan'da 2 köyde yaşıyorlar. Birinde Redkanlılar ile beraber.

Xarziyan (Küçüksütlüce)
Keşar (Dedekılıcı): Redkilerle beraber