Erivanlı bir Kürt yazarın kitabında Redkanlılar

Erivanlı yazar Ahmedê Gogê'nin Dengê bav kala isimli kitabında Redkanlılar.

Ağrı ile Iğdır arasındaki Sineg (Çela Sinegê) bölgesi, Aleçu köyünden olan ünlü Kürt yazar, öğretmen ve Erivan Radyosu emektarlarından Ahmedê Gogê'nin mensubu olduğu Hesıni aşireti, Serhad bölgesinden 1915 ile 1918 yılları arasında Erivan çevresine göç eden bir Êzdi Kürt aşiretidir. Redki aşireti nasılki Aras Nehrinin batısından doğusuna göç etmişse, onlarda doğusundan batısına göç etmiş. Hesıni aşireti Sineg ve Iğdır çevresindeyken Redki aşireti ile komşuluk yaptığından ve Redki aşireti beyi Guli Cewer Ağa ile kirve, Guli Cewer Ağa'nın oğlu Eleşref Bey'in düğününde ser dewati (düğüncübaşı) olduğundan, Redki aşireti ile çok sıkı tarihi bağları var.

Ahmedê Gogê'nin dededi Usıvê Xudo, Hesıni aşiretinin Remoşi kabilesinin lideri olup, hem Êzdi Kürtler ve hemde Müslüman Kürtler arasında sayılan, sevgi duyulan bir insandı.

Ahmedê Gogê'nin dedesi Usıvê Xudo nasılki Iğdır ve Sineg'de Redkilerle iç içe yaşamışsa, 1918 yılında Erivan'a göç ettiklerinde de Redki aşiretinin Erivan'daki eski köylerinden Şamiran köyüne göç ederler. Dedelerinin anlatımları ile "Dengê kal bavê me" isimli kitabı yazıp, Serhad ve Erivan Kürtlerinin yakın tarihine ışık tutan Ahmedê Gogê, 1937 yılında Şamiran köyünde dünyaya gelir. Ahmedê Gogê 1997 yılında Ermenistan'da Kıril alfabesi ile yazdığı kitapta, Redki aşiretinden Guli Cewer Ağa ve Eleşref Bey haricinde, Redki aşiretinin ak saçlarından Xelife Heci İsmail'in oğlu Esed ve Şamiran köyünün ileri gelenlerinden olan Hacı Budak'tan bahseder. Kitapta Redkiler hakkında olan bazı bölümleri sizlerle paylaşacağız.

Ahmedê Gogê Şamiran köyünün eski sahipleri olan Redkilerden bahsederken şunları yazar:

"Göç ve kaçış zamanında, Usıvê Xudo'nun damadı, yiğit Cewê Şêwêş, 1918 göçünde yiğitliği ve mertliği ile tanınır. O yıllarda birçok kişiye arka çıkıp, onları kollar. Şamiran köyünün sakinleri o zamanlar Müslüman Kürtlerdi. Şamiran köyü sakinleri Cewê Şewêş'in yanına gelip, onları Şamiran köyüne davet edip, 'dinimiz ne olursa olsun, bütün Kürtler kardeştir, gelin beraber yaşayalım' derler. Ama Şamiran köyünün zenginlerinden Hacı Budak ve Esedê Xelife (Xelife Heci İsmail'in oğlu Esed), bunu kabul etmiyorlar. Diyorlar 'dünya alt üst olmuş. Bu kaçış ve savaşta biz kalkıp insanlarımıza hepimizin bir olduğunu, bir millet olduğumuzu anlatana kadar, herşey olabilir. Kürtlerin düşmanları hep öyle yapmış; kardeşi kardeşe, azgın kurt (gurê har) yapmışlar. Herkese anlatabilmemiz için zaman lazım.' Hacı Budak, Cewê Şewêş'e diyor 'ben senin yiğitliğine güvenirim. Yiğit insana güven her zaman olur. Sen insanlarına sahip çıkarsın. Ama, şimdi herkes muhacir olmuş. Kim kimi tanıyor? Kim kimi dinliyor? Sen hepsinin nöbetini tutamazsın. Biz buradan göç edip, Aras nehrinin karşısına gideceğiz. O zaman Şamiran'a yerleşirsiniz."

Cewê Şewêş, halkına, insanlarına diyor 'Şamiranlılara mükayet olun ki kazasız, belasız göç edebilsinler.'

    [Kitaptan Ahmedê Gogê'nin bir görüntüsü]


Kitaba adevam ediyoruz:

"Yine de Allah kabul etmesin; bazı cahiller, hırlı, hırsızlar, kaçaklar onlara (Redkanlılara) saldırırlar. Birbirlerine kurşun sıkarlar. Birkaç kişi de ölür. Bu olaydan sonra Hacı Budak, Cewê Şêwêş'e haber yollar 'duydun mu ne oldu? Halkımızın birlik olması için daha çok yol gerekiyor. Görüyorsun bazen bir koyun postu için bile halkımız birbirlerinin erkeklerini öldürür'. Hacı Budak, Cewê Şewêş'e içten selamlarını gönderip, Kürt halkının birgün kendi özgürlüğü ve birliği düşünüp, yanyana durmasını umut eder. Şükür bugün Hacı Budak'ın sözleri gerçekleşiyor. Halk artık uyanmış, tarihini biliyor. Kürt halkı arasındaki farklı dinlerden dolayı birbirlerine şiddet uygulamıyor."

Cewê Şewêş'in ve ailesinin sadece Xelife Heci İsmail ve Hacı Budak ile değil, tüm Redkiler ile iyi ilişkileri varmış. Ahmedê Gogê devamında şunları yazar:

"Cewê Şewêş, Emır Ağa ailesinden, Qeşengê Temo, Tahırê Şevav Begê ile de amca oğludur. Bu aile sadece Êzdi Kürtler arasında değil, Mala Kosa ailesinden Rus Devleti tarafından bütün Kafkas Kürtlerinin lideri olarak kabul edilen Eleşref Bey ile de iyi ilişkileri vardı. Eleşref Bey, Qeşengê Temo'nun düğününde ser dewati (düğüncübaşı) olur. Düğünde Eleşref Bey çok yorulur, gidip Usıvê Xudo'nun evinde bir gece yatar. Eleşref Bey kimsenin evinde uyumazmış. Ama, Usıvê Xudo'nun evinin içini, düzenini çok beğenince, bir gece evinde yatar. O güne kadar Eleşref Bey Êzdi Kürtlerin elinden yemek yemezmiş. Usıvê Xudo'nun ailesi de Müslümanların bu inancını bildiğinden, Ecem bir aşçı kadın çağırırlar. Eleşref Bey bakıyor ki Ecem aşçı iyi yemek yapmayı bilmiyor, Usıvê Xudo'nun karısı Zeytuna Koloz'u çağırıp, "Ben nasıl olurda bunun elinin yemeğinü yiyipte, senin yemeğini yemem. Vallahi bana ayıptır. Sen benim annem, kirvemsin. Yemek yap, senin yemeğini yiyecem.' O günden sonra Mala Kosa ailesi başta olmak üzere, bütün Müslüman Kürtler, Êzdi Kürtlerin yemeklerini yemeye başladılar. Usıvê Xudo bazen çevresindekilere şöyle dermiş 'Eleşref Beyi evime getirmem, evimizde yemek yemesi çok güzel oldu. Onun evimizde yemek yemesi, bütün Kürtler (müslüman ve êzdi) arasında uyanmaya ve ilerlemeye vesile olacak. Hepsi birbirine özenip, bu kötü şeylerden arınacak.'
Bu olaydan sonra ikisi de general olan Guli Cewer Ağa'da, Eleşref Bey'de sürekli Usıvê Xudo ailesi ile görüşüp, birbirlerini çok sevmişler. Zamanla öyle olmuş ki, yiyecekleri ve içecekleri birbirinden ayrılmazmış. Sadece gece yatakları ayrıymış (tenê nivînê wan e şevê başqebûn)."

                [Sağdaki Usıvê Xudo]

Usıvê Xudo'nun torunlarının sitemiz Êla Redkan sitesine yaptığı açıklamaya göre; Usıvê Xudo ailesi Redkilerin Erivandaki eski köyü Şamiran' yerleştikten sonra, Hacı Budak'ın evini onlar kendilerine alırlar. Redki aşiretinin tarihi hakkında çok derin bilgilere sahip olup, çok sayılan bir ileri gelen olan Hacı Budak ise Muş Bostankent köyüne göç edip, orada hayatının sonuna kadar yaşar. Xelife Heci İsmail'in oğulları ise; Redki aşiretinin Erivan göçünden sonra Kağızman Karabağ, Iğdır Evci ve Muş Bostankent köylerine yerleşirler.

[Şamiran köyü. Usıvê Xudo, akrabaları ve köylüleri]