Redki Aşiretini Tanıyalım

420 yıl önce yazılan Şerefname'de, 161 yıl önce Mela Mahmudê Beyazıdi tarafından yazılan "Camî'yê rîsaliyan û h'îkayetan bi zimanê kurmancî"'de adı geçen Redki aşireti, 400 yıl önceki belgeler de adından söz ettirmiştir. Yüzlerce yıl önce kendilerini tasvir eden gravürler de Kürt Redki aşireti olarak geçer.  Şuan Ağrı, Kars, Iğdır, Muş, Erzurum, Ardahan ve Van'da,  350 küsur köyde yaşayan Redkilerin nüfusu, bir milyon civarıdır.

Kendilerini Redki olarak tanıtanların en yoğun olduğu iller, sırasıyla Kars, Ağrı ve Iğdır'dır. Redki aşireti bu üç ilin en kalabalık aşiretidir. Bu aşiret, zaman zaman Osmanlılar ve İranlılar tarafından çeşitli bölgelere sürgün edilmişlerdir. Tarihi boyunca bedeller veren Redkiler, en son olarak Ağrı İsyanında (1926-1932), onlarca kurban verip, köylerinden olmuşlardır. Ağrı İsyanından sonra, Ağrı Dağının etrafındaki Redki köylerinin çoğu yasak bölge ilan edilip, buralar da yaşayanlar farklı bölgelere göç etmek zorunda kalmıştır. 1930 Zilan Katliamında ve Zemyan Deresi Katliamın da, Redkiler yüzlerce kurban verip, sağ kalmayı başaran yüzlerce aile İran'a ve Doğu Kürdistan'a kaçmak zorunda kalmıştır.



Redki büyüklerinin anlatımlarına göre: Redkiler Irak Kürdistan'ından Halep ve Şam çevresine. Oradan da Silvan'a, oradan İran'a, oradan bugün ki Azerbaycan, Rewan ve Elegez dağının etrafına göç ederler. Bir dönem Seferi Devleti tarafından, Rewan'dan İran Horasana sürgün edilirler. Şuan Horasan'da, Meşed şehrinden çıkıp kuzeye doğru, sağ tarafta Lain ve Kelat yönüne doğru giden bölgede Redkanlıların bir çok köyü bulunuyor.  Ayrıca bir kısmı da Meşed kentine yakın Qoçuhan bölgesinde kalır. 1890 yılından 1915 yılına kadar Rewandan Kağızman ve Iğdır'a göç ederler. Şuan Kars, Iğdır, Van, Erzurum ve Ağrıda 350 küsur köyde yaşıyorlar.

Redkilerin yüzlerce yıllık soy ağacına göre, Redkiler Silvan merkezli Kürt Mervani Devleti yöneticileri ile anlaşamayıp İran'a göç ettikleri yazılmaktadır (bkz).

Redkiler 1890 yıllardan sonra, kısmen Kağızman ve Iğdır bölgelerine göç ederler ama, çoğunluğu Rewan tarafında kalır. 1915 olaylarından sonra sağ kurtulan Ermeniler, Rewan (Erivan) ve çevresine göç ettikten sonra, intikamlarını bu bölgelerin yerlileri olan Müslüman Kürtlerden (çoğunluk Redki) almak isterler. Redkilere yapılan bu katliam ve göçertme planları, Rusların teşvikleri ile yapılır. Çünkü Ruslar, Hristiyan bir Ermenistan kurmak için bunun muhakkak yapılması gerektiğine inanırlar.

Ermenilerin saldırları sonucu yüzlerce Kürt hayatını kaybeder. Sağ kalanların büyük kısmı Aras Nehrini geçerek, Iğdır ve Kağızman'a göç edip, sonrasındaki yıllarda bu bölgelerden çevre il ve ilçelere dağılırlar. Ermenistan ve çevresinden göç etmeyip bir şekilde hayatta kalanlar ise, sonrasındaki yıllarda Stalin tarafından Uzakdoğu ülkelerine sürgün edilirler. Azerbaycan'da kalan Redkiler ise, burada yaşayan diğer Kürtler gibi Azerbaycan Devleti tarafından asimile edilirler. Günümüzde de Azerbaycan'da binlerce Kürt var ama, çoğu Kürt olduğunu bilmez. Bilenler ise Kürtçe bilmezler.

1915 olaylarından sonra, Kars ve Iğdır çevresine kaçan Redki Kürtleri de bölgedeki diğer Kürtler gibi, sonrasındaki yıllarda Rus ve Ermenilerin bölgeye zaman zaman saldırlarından dolayı Anadolu çevresine kaçmak zorunda kalırlar. Sonrasındaki yıllarda çoğu geri döner ama, dönmeyen aileler de mevcuttur (bkz).

Redki isminin çıkışı ile ilgili bir kaç rivayet var:

Redkilerin soy ağacında Redki isminin çıkış hikayesi kesin olarak yazılmaktadır ama, Redkili yaşlılar arasında şu rivayetlerde anlatılmaktadır. İki ve üçüncü şıktaki rivayetler, soy ağacındaki uymaktadır.

1: Derler ki Redkiler İran'a göç ettiklerin de, İran askerleri ile savaşıp, askerlerin çoğunu bitirirler. Kürtçesi ile red dıkın (bitirirler). Ve ondan sonra onlara Redki, Redka deniliyor.

2: Osmanlı sınırına geçmek istediklerin de, Osmanlı askerleri Redkilerden yirmi çadır hazırlayıp, içine yirmi kız koymalarını isterler. Redkiler de yirmi iyi savaşçı genci çadırlara koyup, askerler geldiklerin de hepsini öldürürler. Çadırlar dan çıkan gençler ellerinde kamaları ile büyüklerine doğru koşup, me ew redkırın (onları bitirdik) derler. Ve o günden sonra o sülaleye Redki deniliyor.

3: Derler ki Kağızman Şaban köyünde yaşayan Redkilerin ilk babası, birisini öldürür. Karşılığında kardeşi bir sürü koyunu kan parası olarak verir. Ve kardeşine yani Redkilerin babasına para te nema, te para xwe redkır (payın kalmadı, sen payını bitirdin) der, ve o günden sonra onun soyuna Redki denilir.

Redki aşireti 13 babadan (Kürtçe bavık deniliyor) meydana gelir. Bunlar:

1: Çekemi
2: Kumki
3: Memki
4: Torına Malbatê
5: Torına Qewişa (Elesori'de denilir)
6: Bekıri (Mala Bekirê Heci Cıbir)
7: Torına Mala Kose (Torına Redka'da denilir)
8: Hesepêxas (Slêmana'da denilir)
9: Heciya
10: Mırdêsi (Mala Siso)
11: Katêyi
12: Koseyi

13: Qerki (Qerka Redka)

Yukarıdaki 13 babanın tamamı kardeş olup, babada birleşen, başka aşiretlerden kimseyi asimile etmeyen soy bağı ile birbirine bağlı bir aşirettir. Redki aşireti soy bağından gelen bir aşiret olup, soy ağaçları olan bir aşirettir.

Redki aşiretin de bazı kalabalık sülaleler:

Temexarî

Şolka (Şolki)

Melkê
Mala Axê Qecer

Belloyi v.s