Guli Cewer'in Kolikent köyündeki mezarı

Redkan aşireti lideri Guli Cewer Axa'nın mezarı (Kolikent Kümbeti) Iğdır Aralık İlçesi Koli kent Köyünde bulunmaktadır. Aralık Merkezine yaklaşık 21 km uzaklıktadır. Kolikent mezarlığı içerisinde bulunmaktadır.


Redkan aşireti reisi Guli Cewer Axa’ya ait kümbettir. Redkan aşireti lideri Guli Cewer Axa, Çar (bugün ki Rusya) ülkesinde Kafkas Valisiydi. Aynı zamanda da general rütbesine sahipti.

Kümbet 1900 yılında oğlu Eleşref (Ali Eşref) Bey tarafından yapılmıştır. Eleşref Bey'de 1928 yılında vefat edince, kümbetin yanına defin edilir.



Düzgün kesme taşlarla örülmüş olan kümbetin üzeri de sivri bir külahla kapatılmıştır. Kümbetin zeminden kubbeye geçişi sağlayan kasnağa kadar olan yüksekliği 1.60 m, kubbe ile gövde arasındaki kasnağın yüksekliği 20 cm, kubbenin yüksekliği ise 1.40 m'dir. Türbenin zeminden yüksekliği 3.20 metreyi bulmaktadır.

Guli Cewer Axa'nın oğlu Ali Eşref Bey'de aynı zamanda onun gibi bir lider, Kürt halkı için mücadele eden bir şahıstı. Ruslar Iğdır'dan çekildikten sonra, bölgeye yerleşen Türk hükümeti Ali Eşref Beyi sürgün etmek istedi ama, halkın tepkisinden dolayı sürgün kararından vazgeçip, ölene kadar Iğdır Ramazankent köyünde göz hapsinde tuttu.  Günümüz de eski Sovyet ülkelerin de yaşayan Kürtler, her fırsatta Eleşref Beye vr Guli Cewer Ağaya olan hayranlıklarını dile getirirler.

Ali Eşref Bey'in Ağrı Küpkıran köyünde oturan kardeşi Eyüp Paşa'da, Ağrı isyanında devletin bölgede yaptığı katliamlara katılmadığı için sürgün edilir.

Guli Cewer Ağa'nın kümbeti ve Eleşref Bey'in mezarı 2022'de Halis Güneş ve eşi tarafından restore edildiler.

Sevan Nişanyan, nisanyanmap isimli sitesinde Kolikent köyünün isminin Guli Cewer Ağa'dan geldiğini belirtir.


EVDALÊ ZEYNIKÊ'NİN BİR KILAMINDA GULİ CEWER AXA

Lo Mîro

Hayde bavo...
Axayo de siyar be
Mîrê min siyar be
Ji siyara siyarekî rindî karîbar be.
Di ser dilbijûyê Erebî hûr de xar be
Di wêrana Deveboynê de xar be
Şayol li milê teyî rastê ye, nêzîk e
Lêxe, di Sînega Êzdiya re
Di Çemçê re, di warê Huseyîn Axa de xar be
Li ber derê Gulî Cewar Axa
Axayê Torina Kose û Huseyîn Axayê Çok-Deve peya be
Fîncanek qawe vexwe
Bira can û bedena te belav be
Bira ji bona kekê min zewk û şîfa be...


Türkçesi:

Halk arasındaki adım yine Sürmeli Mehmet Paşa'dır.
Yani anlayacağın, ben devletin değil, halkın paşasıyım."
Sürmeli Mehmet Paşa'yı dinleyen Evdal, "Ey Mir" stranında
bu gelişmeleri anlatıyor.


Ey Mir*
Haydi yiğidim...
Mir'im atla atına
Pulat kılıcını kuşan, yürü düşman hattına
En yiğit savaşçı sen ol.
Kehribar rengi Arap kısrağının üzerinde şahlan
Yıkılası Deveboynu'nu aş da git
Şayol hemen sağındadır, yakındır
Yezidinin Sinek yaylasından geç
Hûsen Ağa'nın yurdu Çemçe altıdır
Guli Cewher Ağa'nın kapısından geç
Köse beylerinden Çokdeve
Hûsen Bey'in kapısına var
orada bir fincan kahvesini iç
O ikram bedeninde dolaşsın
Ağamın ruhuna zevk, canına şifa olsun.


(* Bu dizeler, Heci Sevdinê Remedana'nın kılamlanndan derlenmiştir.
** Mehmet Paşa'nın atının adıdır. At, Arap cinsi olduğundan, Evdal atın kendisini de bu şekilde adlandırmıştır.)


Yürü yiğidim
Yürü ağam
Yürü beyim
Yürü, hedefin iran'dır.
Be hey yiğidim
Bilemezdim dünyanın hali budur
Bilemezdim bey, dünya niçin böyledir
Evla'nın* narin elli babası, beylerin en narini
Parmakları mum, hem de balmumu gibidir
Bil ki o Sürmeli Mehmet Paşa'dır, namı dört bir yana yayılmıştur
Atını Ahıska Kale'sine süren, kılıcını gavurun topuna sallayandır.
Yürü yiğidim
Yürü ağam
Yürü beyim
Yürü, hedefin iran'dır.
Be hey beyim, yanası Erzurum taşlıktır
Yıkılası Deveboynu yansın, tamamı taşlıktır
Üç gün üç gecedir, Arap, beyimi sırtında koşturur
Evla Bey'in babası, beylerin narini, geceye vurandır
Artık öyle ki atın eğeri sırtında durmayandır
Ne yapayım, dardadır, hiç tutamaz.
Evla Bey çağırmasa hiç bakmaz
Babamız, Sürmeli Mehmet Paşa'mız
Ne olacak haÜmiz, bu ahvalimiz
Rom'un askeriyle dolmuş, sağımız
Sipikili Hacı Yusuf Paşa'nın askeridir, arkamız
Hesanalı Sofi Paşa, Temoye Cibri, etrafımız
Ne olacak halimiz, bu ahvalimiz.
Sürmeli Mehmet Paşa yanıt verdi: Yürü Evla'm
Babanım, gözünün sürmesiyim Eyşan Hanım'ın
Sahibiyim toplu tabancanın, yürü oğlum
Bindi mi Arap'm sırtına baban


(* Evla Bey, Sürmeli Mehmet Paşa'nın büyük oğludur.)


Çıkar yurduna Hüseyin Bey'in
Êzidinin Sinek yaylasından, Çemçe'den geçer
Sabaha Pirkend'dir* konağım.
Ağa'm atla atma
Mir'im kılıcını kuşan, harekete geç
Dünya malı için ne derbeder ol, ne de sefil
Bil ki felek hem dostun, hem yarin olur
İran'da yarin yoktur, kaç yıldır
Yürü, Acem gavuru düşmanındır.
Be hey Bey'im, yanası Erzurum sazlıktır
Yıkılası Deveboynu desen, tamamı sazlıktır
Deveboynu ki Erzurum'dan yukarı, yolu yokuştur.
Evla'nın babasının tüfeği, durmaz
Akşamdan ateş eder, duyulur avaz
Evla Bey çağırmasa kimse bakamaz
Babamız, Sürmeli Mehmet Paşa'mız
Ne olacak halimiz, bu ahvalimiz
Rom'un askeri dolmuş, sağımız
Sipikili Hacı Yusuf Paşa'nın askeridir, arkamız
Hesanalı Sofi Paşa, Temoye Cibri, etrafımız
Çerkez hanında ne yapmalı, hücumları hiç durmaz
Peki, ne olacak haUmiz, bu ahvalimiz.
Sürmeli Mehmet Paşa yanıt verdi: Korkma Evla'm
Babanım, gözünün sürmesiyim Eyşan Hanım'ın
Sahibiyim toplu tabancanın, yürü oğlum
Bindi mi Arap'ın sırtına baban
Sabaha Haylaz'dır konağım.
Ağa'm atla atına
Mir'im kılıcını kuşan, harekete geç
Dünya malı için ne derbeder, ne de sefil ol
Bil ki felek hem dostun, hem yarin olur
iran'da yarin olmasa bile kaç yıldır
Yürü, Acem gavuru düşmanındır.


(Bir İran şehri olan Pirkend, sınır bölgesindedir.)